Departament Stabilności Finansowej Narodowego Banku Polskiego przygotował raport o sytuacji na rynku kredytowym w pierwszym kwartale 2022 roku. Raport powstał w wyniku analizy ankiety, skierowanej do przewodniczących komitetów kredytowych w 23 bankach, których udział w polskim rynku szacuje się na 88%. Zespół Midas24 dokonał selekcji kluczowych danych, na podstawie których można wnioskować o dynamice zmian w sektorze między Q4 2021 a Q1 2022.
Prognozowany wzrost popytu na kredyty dla przedsiębiorstw w I kwartale 2022 roku
Po chwilowym załamaniu polityki kredytowej, które przypadło na II kwartał 2020 roku, sytuacja w segmencie finansowania dla firm uległa normalizacji. Aktualnie mamy do czynienia ze stabilizacją w kwestii warunków kredytowania dla dużych przedsiębiorstw. Z ankiety wynika, że w ostatnim kwartale 2021 roku żaden z ankietowanych banków nie zmienił kryteriów rozpatrywania wniosków.
Złagodzeniu uległy warunki finansowania dla małych i średnich przedsiębiorstw. Zarówno w przypadku krótkoterminowych jak i długoterminowych zobowiązań – wskaźnik ten wyniósł odpowiednio 37% i 40%.
Wzrost maksymalnej kwoty finansowania zadeklarowało 15% ankietowanych, a obniżenie kosztów pozaodsetkowych – 12% badanych. Zwiększenie marży zadeklarowało 9% instytucji biorących udział w ankiecie.
IV kwartał 2021 roku upłynął pod znakiem wzrostu popytu na finansowanie w sektorze dużych przedsiębiorstw i nieznacznych spadków popytu w sektorze MŚP. W I kwartale 2022 roku ankietowani przewodniczący spodziewają się wzrostu popytu na krótkoterminowe kredyty dla dużych przedsiębiorstw przy jednoczesnym spadku zapotrzebowania na długoterminowe finansowanie. W kontekście sektora MŚP prognozuje się wzrost popytu zarówno dla krótkiego jak i długiego okresu spłaty.
Jako główną przyczynę wzrostu popytu ankietowani wskazywali rosnące zapotrzebowanie na finansowanie kapitału obrotowego i środków trwałych, a także rosnące ceny energii i gazu, szczególnie w przypadku przedsiębiorstw, gdzie ceny prądu i gazu znacząco wpływają na koszty produkcji.
Sytuacja na rynku kredytów mieszkaniowych w Q4 2021 roku
Z ankiety wynika, że po kolejnych trzech kwartałach wzrostu popytu na kredyty mieszkaniowe, odnotowano wyraźny spadek zapotrzebowania na finansowanie w tym segmencie – aż o 47% netto. Odsetek respondentów, którzy zgłaszali zmniejszony popyt, wyniósł aż 69%.
Przyczyny odwrócenia wzrostowego trendu popytu na kredyty mieszkaniowe wskazywane przez przewodniczących komitetów kredytowych to:
- niekorzystne prognozy dotyczące sytuacji na rynku mieszkaniowym
- gorsza sytuacja finansowa gospodarstw domowych
- zaostrzenie warunków udzielania finansowania
- wykorzystywanie alternatywnych źródeł finansowania
- wzrost stóp procentowych.
Negatywna prognoza dla rynku kredytów mieszkaniowych na Q1 2022
Spadek popytu na nieruchomości jest również pokłosiem decyzji banków o zaostrzaniu kryteriów, które klient musi spełnić, aby jego wniosek został rozpatrzony pozytywnie. Aż 11% banków zadeklarowało także, że podniosło marże dla kredytów ze stałą stopą oprocentowania. Ten ruch dowodzi, że bankowcy doskonale zdają sobie sprawę z tego, że wśród kredytobiorców wzrasta świadomość tego, jak niebezpieczne mogą być zobowiązania zaciągane ze zmienną stopą oprocentowania.
Prognozy na Q1 2022 nie napawają optymizmem. Ankietowani decydenci przewidują dalsze zaostrzanie kryteriów wobec potencjalnych klientów (procent netto: -45%) oraz kontynuację spadku popytu na kredyty mieszkaniowe (procent netto: -58%). Minorowe nastroje przewodniczących komitetów kredytowych mają swoje uzasadnienie w sytuacji na rynku mieszkaniowym, który negatywnie zareagował na niedawne podwyżki stóp procentowych i wysokie prawdopodobieństwo dalszego ich podnoszenia przez Narodowy Bank Polski.
Trudno spodziewać się także, by nagłej poprawie uległa sytuacja finansowa statystycznego gospodarstwa domowego, a wraz z nią – popyt na finansowanie dla celów mieszkaniowych. Niepewne otoczenie prawne, niewystarczająca dynamika wzrostu płac i rosnące koszty życia to tercet, który skutecznie hamuje wzrosty w tym segmencie rynku kredytowego.
Sprzeczne prognozy dla popytu na kredyty konsumpcyjne w Q1 2022
Znaczne rozbieżności wśród respondentów odnotowano w zakresie prognozowanego popytu na finansowanie na cele konsumpcyjne. Wśród ankietowanych 23 instytucji bankowych - 36% spodziewa się wzrostu popytu w tym segmencie. Jednak aż 25% ankietowanych zajmuje zupełnie przeciwne stanowisko, oczekując spadku popytu.
Brak jednomyślności w sektorze bankowym wynika częściowo z niepewności co do tego, czy sytuacja gospodarstw domowych ulegnie poprawie w perspektywie najbliższych kilku miesięcy. Skutkiem uporczywie utrzymującej się, wysokiej inflacji, może być wzrost zapotrzebowania na finansowanie – ze strony gospodarstw domowych, chcących utrzymać konsumpcję na dotychczasowym poziomie. Jednocześnie, to samo zjawisko może skutkować spadkiem popytu, z uwagi na bardziej zachowawcze zarządzanie domowym budżetem.
Popytowi na kredyty konsumpcyjne nie pomaga także polityka banków, spośród których aż 46% zadeklarowało, że w ubiegłym kwartale podniosły marżę. Zaostrzenie polityki kredytowej wynika w największym stopniu z decyzji NBP o podniesieniu stóp procentowych – zmiany uzasadniło w ten sposób aż 63% ankietowanych instytucji. Nieliczne banki, które zdecydowały się na złagodzenie polityki w zakresie kredytów konsumpcyjnych, motywowały swoją decyzję spadkiem popytu na ten produkt finansowy oraz presją konkurencyjną ze strony innych kredytodawców.
Podsumowanie
Raport NBP o sytuacji na rynku kredytowym należy traktować jako cenne źródło wiedzy o nastrojach panujących w sektorze bankowym. Trzeba przy tym pamiętać, że wyciąganie wiążących wniosków na jego podstawie jest obarczone sporym marginesem błędu – raport powstaje na podstawie ankiet, a zatem ostateczna ocena sytuacji jest wypadkową wielu subiektywnych opinii, które nie mają obowiązku odzwierciedlać rzeczywistej sytuacji na rynku. Przewodniczący komitetów kredytowych, rekrutujący się spośród 23 wiodących banków, z pewnością należą do osób najlepiej zorientowanych w bieżącej sytuacji na rynku. Z analizy archiwalnych edycji raportu wynika, że - w większości przypadków - krótkoterminowe prognozy rzeczywiście się sprawdzały. Spodziewamy się zatem dalszego pogłębiania negatywnego trendu na rynku kredytów mieszkaniowych przy jednoczesnym wzroście popytu na finansowanie dla małych i średnich przedsiębiorstw.
Opracowano na podstawie: Narodowy Bank Polski: Sytuacja na rynku kredytowym. Wyniki ankiety do przewodniczących komitetów kredytowych. I kwartał 2022 r.
